Knoppen, takkenjuweeltjes met zachte geneeskracht

Met het ontwaken van de lente, ontvouwen de bladknoppen van bomen en struiken. Ze zijn er in alle vormen en kleuren: dik gezwollen, met vilten manteltjes, wollig of geschubd, als fijne splintertjes of onooglijke spruitjes. In het Latijn heten ze ‘gemmae’, in het Engels ‘gem’, wat edelsteen of half-edelsteen betekent. Aan de etymologie van het woord kan je dus afleiden dat knoppen eigenlijk mineraal van oorsprong zijn. 

Dit kan in verband worden met de uitspraak van Rudolf Steiner, dat bomen ‘omhooggestuwde aarde’ zijn. De stam is in wezen gemineraliseerd, zoals de aarde. Bomen zijn met andere woorden een verlenging van de aarde. Je dient dan best een beetje schuin te kijken om de rest te zien: de takken als aanzet van de toekomstige ‘plant’. In de winter is het minerale en kristallisatieproces in de aarde het meeste werkzaam. ‘De aarde is nooit stil in de winter, het is slechts een schijnsel,’ vertelde Rudolf Steiner over het seizoen van diepe inkeer. In het binnenste van de aarde geschiedt het kristallisatieproces. Hoe intenser dit proces, hoe meer sneeuw. De aarde is in de winter het meest actief, terwijl het leven boven de aarde dan het stilste is. De knoppen ontstaan in de vroege winter, als uitingen van het kristallisatieproces. Het zijn kristallen aan takken of beter … edelsteentjes die groeien in de ‘takkenaarde’. Hoe mooi is dat beeld niet? 

Als we naar Steiner kijken, dan is Goethe nooit veraf. In zijn metamorfoseleer stelt Goethe dat de knop een ‘geheel van bladeren in wording is’, dat zich ‘situeert tussen twee tendensen’. De knop is eigenlijk een tussenschakel tussen …

• Vertikale tendens: steel, naar binnen, gebalde kracht
• Horizontale tendens: blad, naar buiten gerichte kracht

Bij het opengaan bevat de bladknop zowel de kracht van de steel als van het blad. Wanneer de sapstroom in de lente op gang komt, ontkiemt de knop door contact met het water. Na het verder ontluiken van de bladeren, kan de fotosynthese beginnen.  

Gemmotherapie, een andere vorm van fytotherapie

In de embryonale weefsels van de bladknop zit een groot potentieel. Ze zijn totipotent: ze hebben de mogelijkheid om nog alle soorten cellen te worden. Het is legitiem om aan te nemen dat ze in dat embryonale stadium de volledige potentiële, biologische energie van de boom of plant bezitten. Ze bevatten als het ware alle informatie van de boom. Van genieën gesproken! Dit opent een breed spectrum aan therapeutische mogelijkheden. Deze vorm van kruidenverwerking is beter bekend als gemmotherapie. Reeds in de Middeleeuwen gebruikte men de boomknoppen als geneesmiddel, vooral onder impuls van de alchemisten. Het is de Belgische arts Dr Henry die deze oude methode herontdekt en er in de jaren ’70 een studie over verrichte. Hij noemde het toen nog geen gemmotherapie, maar fytoembryotherapie.

We kijken naar de gemmotherapie wel op een andere manier dan naar de fytotherapie, waarbij elk onderdeel van de plant of boom een andere werking kan hebben.

Voorbeeld: 

• Lindeboom:
  • Spint: galstimulerend, bloedzuiverend, diuretisch
  • Bloesem: antigripaal, rustgevend
• Gemmomaceraat van Tilia tomentosa werkt zowel rustgevend, bloedzuiverend en diuretisch

• Meidoorn:
  • Vrucht: werking op de hartspier
  • Bloesem: hartritme
• Gemmomaceraat van Crataegus oxyantha werkt zowel op hartspier als hartritme

De knoppenapotheek in je tuin

Niets zaliger dan onder een gulle lentezon met een linnen zakje de tuin in te lopen op zoek naar de heilzame knoppen. Zoals we vaak in de natuur aan de nietigste plantjes met grote geneeskracht voorbijgaan, achtte je het misschien niet voor mogelijk dat de knoppen aan je leger frambozen, woekerende braambes, zwarte aalbes of oncontroleerbare hondsroos heel waardevol zijn? Tegenwoordig hebben velen een vijgenboom in de tuin of op het terras. Ook deze knoppen zijn waardevol, vooral voor de zenuwachtige mens. 

De takkenjuweeltjes trek je voorzichtig met je vingers los. Er komt geen mes, schaar of ander voorwerp aan te pas! Enkel jouw energie en liefde voor de natuur volstaan. En natuurlijk jouw dankbaarheid tegenover de natuurwezens! 

Hoeveel edelsteentjes heb je nodig, denk je dan? Niet veel. Slechts een à twee gram is voldoende voor een potje maceraat. Je plukt maximaal eenderde van een twijgje, én verspreid. Zo merkt de struik of boom er niet veel van en wordt hij niet bedreigd in zijn verdere bestaan. 

Zachte geneeskracht

De knoppenmaceraten zijn zachte geneesmiddelen die vooral voor chronische aandoeningen kunnen ingezet worden, maar in sommige gevallen ook acuut kunnen gebruikt worden. Ze verdienen een plaats in elke huisapotheek. Uiteraard ga je er zorgvuldig mee om, zoals met andere geneesmiddelen en raadpleeg je steeds een arts bij aanhoudende klachten (langer dan 5 dagen). De zelfzorg dient opnieuw gestimuleerd te worden, daar de mens alles uit handen heeft gegeven, maar steeds met een portie gezond verstand.

Framboos

Verse gesloten knop

Artherosclerose, enterocolitis (chronische ontsteking), ontkrampend (spasmolytisch), brengt zenuwstelsel in balans, allergieën luchtwegen

Braambes

Jonge gesloten knop

Tonicum voor de luchtwegen (ook bij fibrose), zwaar verval van het botweefsel (osteoporose)

Berk

Knop en katje (mannelijke deel)

Soepele gewrichten, artritis, stimuleert de nieren, ook bij urinewegeninfecties, oedemen, overgewicht, ontgifting van de lever

Zwarte aalbes

Verse knop

TOP als adaptogeen bij bijnieruitputting (verhoogt cortisol) en stress-syndroom, vermoeidheid, verhoogt de immuniteit, als corticoïde, regulerende werking op de organen die door chemo getroffen worden, beschermt de aderen, acute allergie, hooikoorts, neus-keel-ooraandoeningen, diureticum, yang

Vijgen

Verse knop

Opmerkelijk kalmerende werking, alle stoornissen van het zenuwstelsel, bij depressie, stress aan de maag, maagzweren, chronische gastritis, yin

Meidoorn

Verse knop

Verhoogt de contractiekracht van het hart, werkt gunstig naar aritmiën, normaliseert de bloeddruk, sederend op het centrale zenuwstelsel

Hondsroos

Jonge verse scheut

Zeer goed voor de luchtwegen, het neus-keel-oor-bereik zoals otitis, rhinitis, … (ook bij kinderen), zowel chronisch als acuut, zelfs bij tuberculose.

Aan de slag!

Na je wandeling door de tuin ga je met de takkenjuweeltjes aan de slag. Voor de verwerking worden de verse bladknoppen van bomen, struiken, granen of andere planten gemacereerd in een honing-alcoholoplossing. In de handel geschiedt dit in een maceraat van water, glycerine en alcohol. Aangezien plantaardige glycerine voor oraal gebruik nog moeilijk te vinden is en het niet zo gunstig is voor de darmen, kan je gebruik maken van de combinatie honing met alcohol. Het doet denken aan een oxymel (honing met appelazijn).  

Basisrecept honing-alcoholknoppenmaceraat

• 2 g knoppen van zwarte bes, berk, braam, vijg, … (naar therapeutische behoefte), kleine hoeveelheid is voldoende (2 g knoppen op 60 g maceraat), geoogst op een zonnige dag, rond de middag en net voor het openen van het blad (zie foto’s)
• 20 g honing 
• 40 g jenever 
• Materiaal: confituurbokaaltje, houten of glazen roerstaafje, weegschaal

Werkwijze:

• Vermeng in het confituurbokaaltje met de roerstaaf de honing met de jenever tot een homogeen mengsel
• Voeg de knoppen toe en roer onder het honing-alcoholmaceraat
• Sluit het deksel en voorzie het bokaaltje van een etiket 
• Laat 3 weken macereren op een zonnig plekje
• Zeef en bewaar het maceraat in het confituurbokaaltje 

Gebruik: 5-15 druppels, 1x per dag. Het is aan te raden om te starten met 5 druppels, op te bouwen tot 15 druppels en vervolgens weer af te bouwen tot 5 druppels.